- برنامهریزی ریاضی پیشرفته
- مهندسی فرایند
- تحلیل سیستمهای انرژی
- مبانی اقتصاد
- تکنولوژی پینچ
- مدلسازی انرژی
- مهندسی پالایش نفت
- تحلیل ریسک و قابلیت اطمینان
- تحلیل جریان انرژی
- نیروگاههای حرارتی، هیدروژنی و خورشیدی
- انرژی و محیط زیست
- توسعه بهینه سیستمهای انرژی الکتریکی
- طراحی سیستمهای حرارتی
- طراحی سیستمهای تولید همزمان برق و حرارت
- صنایع انرژی بر
- مبانی تحلیل سیستمهای انرژی
- مبانی انتگراسیون فرآیند
- ترمو دینامیک 1 و 2
- ممیزی انرژی
- تبدیل انرژی
مهندسی انرژی (به انگلیسی: energy engineering) یا مهندسی سیستمهای انرژی، مجموعهای است شامل درسهای نظری و عملی برای تربیت کارشناسان آزموده برای طراحی، توسعه، مدیریت و بهرهبرداری از سیستمهای استخراج، فرآورش، تبدیل، انتقال، توزیع و مصرف انرژی.
ایجاد رشته مهندسی انرژی در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی از دهه ۱۹۷۰ میلادی با توجه به افزایش سریع قیمت انرژی و ضرورت تربیت نیروهای متخصص در زمینههای مختلف انرژی آغاز شد. از اواسط دهه ۱۹۷۰ میلادی و پس از شوک بازار جهانی نفت، با توجه به پیچیدگیهای مسائل و مشکلات بخش انرژی و احساس نیاز بحرانی کشورها به تربیت نیروهای متخصص جهت یافتن راه حلهای مناسب در زمینههای مختلف انرژی، به تدریج ایجاد مراکز تحقیقاتی و آموزشی در این رابطه در آمریکا، کشورهای بزرگ عضو اتحادیه اروپا و برخی کشورهای آسیایی آغاز شد.[۱]
در حال حاضر روند رو به رشد تقاضای انرژی از طریق گسترش سیستمهای عرضه انرژی و بهرهبرداری از منابع انرژی فسیلی تأمین میشود. رشد سریع مصرف انرژی و سهم بالای انرژیهای فسیلی در تأمین انرژی مورد نیاز بخشهای مختلف مصرفکننده انرژی، موجب سرعت بخشیدن به روند پایانپذیری منابع انرژی فسیلی و پخش حجم زیادی از مواد آلاینده در محیط زیست شدهاست. از سوی دیگر ارتباط گسترده بخش انرژی با تحولات مختلف فنی، علمی، اقتصادی و اجتماعی ایجاب میکند تا طراحی، توسعه و بهرهبرداری از سیستمهای انرژی به صورت بهینه صورت پذیرد.
از آنجا که مهندس مکانیک در زمینه های مختلفی از جمله طراحی و ساخت ماشینآلات و قطعات آنها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاهها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستمهای انتقال و تصفیه آب، سیستمهای مکانیکی وکنترلی پالایشگاهها و کارخانجات شیمیایی، طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمانها ، ساخت ماشینآلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذ سازی ، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت رباتها، بازوهای مکانیکی و سیستمهای تولید می تواند فعالیت کند، امکان کار در صنایع نظامی، هوافضا، پزشکی و داروسازی، شرکت های مشاوره ای و پیمانکاری، شرکت های نفتی (هر سال بخش عظیمی از فارغالتحصیلان مکانیک جذب صنایع وابسته به نفت و پتروشیمی میشوند) و معدنی داخلی و خارجی برای او وجود دارد.
همچنین مهندس مکانیک می تواند به عنوان کارشناس و مشاور فنی در بانکها ، شرکتهای سرمایهگذاری و بیمه و شرکتهای بازرسی و نظارت امور بینالمللی فعالیت کند. با کسب تجربه بیشتر هم می تواند به مشاغل سطح بالاتری مانند مدیریت پروژه، متخصص تحقیقات و مشاور دست پیدا کند.
اطلاعات دقیقی در خصوص میزان استخدام مهندس مکانیک در کشور در دسترس نمی باشد. ولی از طرفی به دلیل حرکت کشور به سمت توسعه صنایع مختلف و خود کفایی در آنها و از طرف دیگر با توجه به نقش مهم و کلیدی مهندس مکانیک در صنایع، می توان این پیش بینی را کرد که در سال های آینده بازار کار مهندس مکانیک همانند اکنون از وضعیت مناسبی برخوردار باشد.
- قوی بودن در ریاضی و فیزیک - زیرا اساس مهندسی مکانیک بر این دروس بنا شده است.
- داشتن خلاقیت و قدرت تجسم خوب - از آنجا که طراحی و رفع عیوب سیستم ها و دستگاه ها از وظایف اصلی مهندس مکانیک می باشد، داشتن خلاقیت و تجسم قوی لازم و ضروری است.
- دانش و علاقه فراوان به امور فنی
- مهارت کار تیمی - برای همکاری با سایر مهندسان، تکنسین ها و مدیران ارشد
- توانایی اولویت بندی و برنامه ریزی موثر
- توانایی کار با کامپیوتر و تسلط بر نرم افزارهای مرتبط - از آنجا که بسیاری از امور مهندسی مکانیک مانند طراحی ها و شبیه سازی ها و بسیاری از تشخیص عیوب به کمک کامپیوتر و نرم افزارهای تخصصی انجام می شود، مهندس مکانیک باید آشنایی و تسلط کافی روی آنها داشته باشد.
توانایی تحمل شرایط کاری پرفشار - به خصوص در پروژه های بزرگ
تسلط بر زبان انگلیسی - آشنایی با زبان انگلیسی یکی از شرایط استخدامی بسیاری از شرکت ها (به ویژه شرکت های خصوصی) می باشد.
مانند سایر مهندسان، گروه مهندسان مکانیک هم به میزان زیادی از کامپیوتر استفاده می کنند. کامپیوترها به آنان در کارهای زیر کمک می کنند:
- ایجاد و تحلیل طرح ها
- شبیه سازی و آزمایش اینکه یک ماشین چگونه کار خواهد کرد
- ایجاد مشخصات قطعات
- نظارت بر کیفیت محصولات
- کنترل ساخت و تولید
برخی از نرم افزارهای تخصصی مهندسی مکانیک
- pro-engineer : نرمافزار طراحی قطعات
- Working Model : نرم افزار تحلیل و مونتاژ مدل های سه بعدی و ترسیمات دوبعدی
- Marc: نرمافزار تحلیل نیروها و تنشها
- Ansys: نرمافزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیلهای دینامیکی
- Catia: نرمافزار طراحی قطعات
- Fluent : نرمافزار تحلیل و بررسی حرکت سیالات
- Gambit : نرم افزاری برای مدل سازی و ایجاد مدل ریاضی برای حل گر Fluent
- Matlab : نرمافزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی
- Solidworks : نرمافزار طراحی قطعات
- C-Mold : نرمافزار طراحی قالبهای صنعتی
- Power shape: نرمافزار مدلسازی
- EdgeCAM : نرم افزار طراحی و عملیات ساخت و تولید
- Cosmos: نرمافزار تحلیل نیروها و تنشها
- نرم افزار Carrier : نرم افزار طراحی سیستم های تهویه مطبوع
زمینه های مختلف فعالیت یک مهندس مکانیک عبارتند از :
- طراحی : ماشینها و دستگاههایی که هر نوع محصولی را ساخته و بستهبندی میکنند، تجهیزات گردنده مانند پمپها، فشردهسازها (کمپرسورها)، دمندهها، توربوماشینها (توربینها و ...)، موتورهای درونسوز، مخزنهای تحت فشار، رآکتورها، مبادلهکنهای گرمایی، دیگهای بخار، سامانههای لولهکشی، وسیلههای نقلیه مانند خودرو، کامیون، اتوبوس، هواپیما، قطار وغیره، تجهیزات حمل مواد مانند تسمهنقالهها، روباتها و طراحی کنترلر برای سیستمهای دینامیکی.
- تحلیل : شکست و فرسودگی دستگاهها، بهبود عملکرد و قابلیت اطمینان قطعات، سیستمهای انتقال حرارت، ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک و پیزوالکتریک.
- ساخت و تولید : فرایندهای ماشینکاری سنتی، فرایندهای ماشینکاری غیر سنتی، فرایندهای شکلدهی شامل شکلدهی ورقی و حجمی، طراحی و ساخت قالبها و قیود، روشهای اتصال و جوشکاری، عملیات حرارتی، روشهای ریختهگری، مترولوژی و سیستمهای اندازهگیری.
- کنترل کیفیت : آزمایش کیفیت، امنیت و قابلیت اطمینانِ فرآوردهها، دستگاهها و فرایندها،
- زمینه های نوین : فناوری نانو، سیستمهای میکروالکترومکانیکی (حسگری و عملگری)، سیستمهای دارورسانی در ابعاد نانو، سیستمهای میکرو و نانو سیالاتی، نانوروباتها
مهندسان مکانیک از بسیاری از ابزارها، موتورها و ماشین ها استفاده می کنند. نمونه ای از آنها عبارتند از :
- ماشین های تولید برق مانند ژنراتورها، موتورهای احتراق داخلی و توربین های گاز و بخار
- ماشین های برقی مانند یخچال ها و تهویه های هوا
- تجهیزات تولید صنعتی مانند روبات های مورد استفاده در تولید
- سایر ماشین های داخل ساختمان ها مانند آسانسورها و پله های برقی
- ابزارهای ماشین آلات و ابزار سایر موتورها
- سیستم های حمل و نقل مواد از قبیل سیستم های نقاله مکانیکی و ایستگاه های انتقال خودکار
- مهندس مکانیک می تواند در پروژه های مقیاس وسیع مانند توسعه راه های مهار امواج و قدرت جزر و مد و یا در پروژه های مقیاس کوچک مانند ساخت پروتزهای ایمپلنت مشغول به کار شود.
اگر شما تفکر فنی و توانایی خوبی در حل مساله دارید و می خواهید در حوزه مهندسی کار کنید، شغل مهندسی مکانیک برای شما مناسب است.
مهندس مکانیک، اصول اساسی نیرو، انرژی، حرکت و گرما را میآموزد و با دانش تخصصی خود، سیستمهای مکانیکی و دستگاهها و فرایندهای گرمایی را طراحی کرده و میسازد. مهندس مکانیک گستره وسیعی از دستگاهها، فرآوردهها و فرایندها را تولید میکند؛ از قالب ساخت سوزن تهگرد تا مدلسازی حرکت ماهوارهها در فضای خارج از جو، موتورها و سیستمهای کنترل خودرو و هواپیما، نیروگاههای الکتریکی، دستگاههای پزشکی و اجزا و قطعههای گوناگون و....
مهندس مکانیک، با توجه به تخصص خود توانمندی های خاصی را کسب می کند. به عنوان مثال برخی از آنها به طراحی اجزا و مکانیزم ماشین آلات مختلف می پردازند (اکثرا فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش جامدات). گروهی طراحی و محاسبه اجزای سیستم های مبتنی بر تبدیل انرژی، انتقال حرارت و سیالات مانند مولدهای حرارتی، نیروگاه های آبی و... را برعهده دارند(عمدتا فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش حرارت و سیالات).
مهندسی مکانیک که از زمان انقلاب صنعتی اروپا به صورت مستقل شناخته شد، ارتباط و اشتراکات زیادی با بسیاری از حوزه های مهندسی دیگر دارد. دکتر محمد دورعلی از اساتید مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف در معرفی شغل مهندسی مکانیک میگوید: مهندسی مکانیک را شاید بتوان از نقطهنظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامعترین مهندسی به شمار آورد. چون مهندسی مکانیک در برگیرنده تمامی علوم و فنونی است که با تولید، تبدیل و استفاده از انرژی، ایجاد و تبدیل حرکت و انجام کار، تولید و ساخت قطعات و ماشینآلات و به کارگیری مواد مختلف در ساخت آنها و همچنین طراحی و کنترل سیستمهای مکانیکی، حرارتی و سیالاتی مرتبط میباشد.
به طور کلی محاسبات فنی، طراحی، تهیه نقشه، روشهای تولید، ساخت قطعات مختلف، آزمایش ماشینآلات مختلف، محاسبه و ساخت خودروها، قطارها، هواپیماها، ساخت و طراحی دستگاههای فاضلاب، گرم کنندههای ساختمان، موتورهای احتراق، فناوری لیزر و ... ساخت تمامی تاسیسات صنعتی در دنیا از جمله مهارتهای مهندسان مکانیک می باشد.
مهندس مکانیک معمولا یا در دفاتر شرکت ها و یا در واحدهای تولید کارخانه ها کار می کند.مهندس مکانیکی که در سازمان، شرکت یا کارخانه ای استخدام می شود، معمولا به صورت تمام وقت و در ساعات اداری مشغول به کار است. البته گاهی بسته به نوع پروژه های کاری و زمانبندی آنها (به ویژه در بخش خصوصی) ساعت کاری شان می تواند تغییر کند. مهندس مکانیکی هم که به صورت مستقل فعالیت کرده و شرکت شخصی دارد، تعیین ساعت کاری بر عهده خودش می باشد.
در بخش دولتی: وزارت نفت، وزارت نیرو، شرکت ملی نفت ایران، شرکت بهینهسازی مصرف سوخت، سازمان انرژیهای نو ایران، سازمان بهرهوری انرژی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان انرژی اتمی ایران، مؤسسه مطالعات بینالمللی انرژی، وزارت صنعت معدن و تجارت، توانیر و شرکتهای برق منطقهای، وزارت راه و شهرسازی.
در بخش خصوصی: شرکتهای توسعه نیروگاهها، شرکتهای خدمات انرژی، شرکتهای مهندسی انرژی صنایع نیروگاهی، شرکتهای طراحی سیستمهای بهینهسازی مصرف انرژی در صنایع و ساختمان، طراحی سیستمهای انرژیهای تجدیدپذیر (توربینهای بادی، سیستمهای حرارتی و...)
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر
- دانشگاه علوم و تحقیقات تهران
- دانشگاه صنعتی شریف
- دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
- دانشگاه تهران
- دانشگاه صنعت نفت
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه شاهرود
- دانشگاه سمنان
- دانشگاه کاشان
- دانشگاه صنعتی سهند
- دانشگاه علم و صنعت ایران
- دانشگاه الزهرا
- دانشگاه شیراز
- دانشگاه صنعتی قم
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
- دانشگاه ارومیه
- دانشگاه امام رضا
- دانشگاه صنعتی ارومیه
- دانشگاه صنعتی قوچان
- دانشگاه صنعتی سجاد
- دانشگاه غیر انتفاعی انرژی ساوه